Notka biograficzna
Zdzisław Czaja urodził się w 1929 roku na Starym Mieście w Warszawie. Rozważał karierę architekta, ale to malarstwo okazało się jego prawdziwym powołaniem – stał się wykształconym oraz spełnionym artystą.
Był świadkiem trudnej historii, bo jako młody chłopak przeżył drugą wojnę światową. Jego rodzinne mieszkanie na Starówce zostało zbombardowane we wrześniu 1939 roku. Należał do Szarych Szeregów, a gdy w 1944 roku wybuchło powstanie warszawskie, bohatersko stanął do walki o Stare Miasto. Jego rodzina przez całą wojnę pozostawała w okupowanej stolicy. On sam wiele lat po odbudowie Starówki powrócił do ukochanych uliczek, najpierw współdzieląc pracownię artystyczną, a potem już na stałe mieszkając przy ulicy Mostowej.
Tuż po zakończeniu wojny, gdy miał niespełna dwadzieścia lat, rozpoczął naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Tam kształcił się pod okiem wybitnych profesorów, takich jak Eugeniusz Eibisch, Kazimierz Tomorowicz i Jan Sokołowski. Jego dyplom, zdobyty pod kierunkiem Eibischa w 1955 roku, był już zapowiedzią niezależnego podejścia artystycznego, które zdefiniowało jego późniejszą twórczość.
Podczas długoletniej działalności Artysta malował głównie pejzaże i martwe natury, wiernie odwzorowując przedmioty i piękno polskich krajobrazów. W jego pracach dominowały sceny z Warszawy i Mazowsza, widoki bałtyckiego wybrzeża oraz ukochanych gór – Bieszczad i Tatr. Potrafił doskonale uchwycić barwy oraz formy i ukazywać piękno otaczającej go przyrody. Pomimo niezależności w podejściu do sztuki był również otwarty na wpływy europejskich mistrzów. Jego twórczość nosiła wyraźne ślady inspiracji francuskimi malarzami, z Paulem Cézanne’em i Pierre’em Bonnardem na czele.
W pracach rzadko wracał do młodzieńczych wspomnień z drugiej wojny wiatowej. Choć stworzył wiele szkiców ilustrujących swoje wspomnienia, to cykl 32 obrazów zaplanował dopiero w latach 90., a ostatecznie powstało tylko kilka z nich.
Trudno dokładnie ocenić liczbę dzieł stworzonych przez Artystę. Obecnie znanych, zachowanych i skatalogowanych jest kilkaset prac. Większość obrazów Twórca pokazywał na wystawach, podczas których z powodzeniem je sprzedawał. W ciągu ponad 50 lat działalności jego prace prezentowano nie tylko w Warszawie, np. w Zachęcie czy Starej Kordegardzie w Łazienkach Królewskich, ale i w innych polskich miastach. Jego dzieła trafiły również do zbiorów w Wielkiej Brytanii, Francji, Danii, Belgii, Holandii, Szwecji, Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Izraelu czy nawet Japonii.
Jednak życie Zdzisława Czai to nie tylko sztuka. Artysta dzielił się swoją wiedzą – między innymi jako nauczyciel rysunku w liceach w latach 1955–1963. Był cenionym i szanowanym pedagogiem, który zarażał młodych ludzi pasją do sztuki. Był również społecznikiem, zyskując uznanie i szacunek osób, z którymi współpracował. Należał do Spółdzielni Pracy Twórczej Polskich Artystów Plastyków „Plastyka” i Mazowieckiego Towarzystwa Kultury. Jako przewodniczący Sekcji Artystów Plastyków angażował się w organizację wystaw i wspierał artystów, pozostawiając trwały ślad w środowisku artystycznym. Za swoją działalność został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Zdzisław Czaja – warszawiak, artysta z powołania oraz społecznik z wyboru – zmarł w 2014 roku w Warszawie, swoim ukochanym mieście.
Biographical note
Zdzisław Czaja was born in 1929 in the Old Town of Warsaw. He considered a career in architecture but it was painting that turned out to be his real vocation – he became an educated and fulfilled artist.
He witnessed difficult history, because as a young boy he survived the Second World War. His family apartment in the Old Town was bombed in September 1939. He belonged to the Grey Ranks, and when the Warsaw Uprising broke out in 1944, he heroically fought for the Old Town. His family remained in the occupied capital throughout the war. Many years after the reconstruction of the Old Town, he returned to his beloved streets, first sharing an art studio, and then living permanently at Mostowa Street.
Shortly after the end of the war, when he was less than twenty years old, he began studying at the Academy of Fine Arts in Warsaw. There he was educated under the supervision of outstanding professors such as Eugeniusz Eibisch, Kazimierz Tomorowicz and Jan Sokołowski. His diploma, obtained under the direction of Eibisch in 1955, was already a harbinger of the independent artistic approach that defined his later work.
During his many years of activity, the artist mainly painted landscapes and still lifes, faithfully reproducing the objects and beauty of Polish landscapes. His works were dominated by scenes from Warsaw and Mazovia, views of the Baltic coast and the beloved mountains – the Bieszczady Mountains and the Tatra Mountains. He was able to perfectly capture colors and forms and show the beauty of the surrounding nature. Despite his independence in his approach to art, he was also open to the influence of European masters. His work bore clear traces of inspiration from French painters, mostly Paul Cézanne and Pierre Bonnard.
In his works, he rarely returned to his youthful memories of the Second World War. Although he created many sketches illustrating his memories, he planned a series of 32 paintings only in the 1990s, and in the end only a few of them were created.
It is difficult to accurately assess the number of works created by the Artist. Currently, several hundred works are known, preserved and catalogued. Most of the paintings were shown by the Artist at exhibitions, during which he successfully sold them. During more than 50 years of activity, his works have been presented not only in Warsaw, e.g. in Zachęta or Stara Kordegarda in the Łazienki Park, but also in other Polish cities. His works have also been collected in Great Britain, France, Denmark, Belgium, the Netherlands, Sweden, Germany, the United States, Canada, Israel and even Japan.
However, the life of Zdzisław Czaja is not only art. The artist shared his knowledge – among others as a drawing teacher in high schools in 1955-1963. He was a respected and valued educator who infected young people with a passion for art. He was also a social activist, gaining recognition and respect from the people he worked with. He belonged to the Creative Work Cooperative of Polish Artists and Designers "Plastyka" (Spółdzielnia Pracy Twórczej Polskich Artystów Plastyków „Plastyka”) and the Mazovian Society of Culture (Mazowieckie Towarzystwo Kultury). As the chairman of the Visual Artists' Section, he was involved in the organization of exhibitions and supported artists, leaving a lasting mark on the artistic community. For his activities, he was awarded the Silver Cross of Merit.
Zdzisław Czaja – a Varsovian, an artist by vocation and a social activist by choice – died in 2014 in Warsaw, his beloved city.